Nếu có dịp đi trên sông Cửu Long (SCL) thời gian gần đây mới thấy mực nước thấp chưa từng có trong lịch sử. Lý do không do hạn hán, mà trên thượng nguồn TQ và Lào xây dựng hàng trăm con đập thủy điện chặn ngang trên SCL và các chi nhánh của nó. Hiện tại chỉ mới khoảng mươi con đập đi vào hoạt động nhưng ảnh hưởng của nó xuống vùng hạ lưu (mà VN là chính – Đồng bằng sông Cửu Long – ĐBSCL) lâm vào tình trạng dở sống dở chết. Mực nước quá thấp không đủ dẫn vào cánh đồng lúa, đặc biệt các tỉnh ven biển như Bến Tre, Tiền Giang, Sóc Trăng, Cà Mâu. Thủy triều đưa nước mặn từ biển chảy ngược vào đất liền xa hàng chục cây số, khiến việc canh nông của các tỉnh nêu trên gặp nhiều khó khăn.
SCL phát xuất từ Vân Nam chảy qua 6 quốc gia TQ, Miến Điện, Lào, Thái lan, Campuchia và vào Việt Nam rồi đổ ra biển Đông. Năm 1955 hiệp hội các quốc gia SCL hình thành gồm 5 quốc gia (không có TQ) đã đồng ý với nhau rằng mọi thay đổi về trên SCL đều phải được chập thuận của cả 5 quốc gia, (nghĩa là 1 quốc gia không đồng ý thì các quốc gia khác không được phép có những hành vi tác động trái với thiên nhiên trên SCL). Nhưng năm 1995, TQ đòi quyền tham gia hiệp hội và qui ước bắt đầu thay đổi: Rằng một quốc gia không có quyền cấm cản sự thay đổi của quốc gia khác về SCL.
Sở dĩ như thế là vì từ lâu TQ có kế hoạch xây dựng đập thủy điện trên thượng nguồn. Trong 20 năm qua họ đã hoàn tất nhiều đập thủy điện ngay trong lãnh thổ TQ và điều này như một hòn đá chọi 2 con chim, họ vừa sản xuất điện năng và giữ lại nước trên thượng nguồn, khiến cho các quốc gia hạ lưu như Thái Lan, Kampuchia và VN thiếu nước và phù sa cho nông nghiệp. Đây mới chính là hành động bóp cổ các quốc gia như Campuchia và VN. Gần đây qua hình ảnh vệ tinh cho thấy hệ sinh thái (ecology systems) dọc theo SCL đang thay đổi một cách đáng sợ. Theo các nhà chuyên môn thì hồ Ton Le Sap tại Kampuchia có tác động điều hòa và phân phối nước giữa mùa mưa và khô, hiện nay không còn như trước vì thượng nguồn không cung cấp đủ nước cho hạ lưu. TQ còn khuyến khích Lào và Campuchia xây dựng thêm nhiều con đập dọc theo SCL khiến ĐBSCL VN ngày càng trở nên thê thảm. Lào từng tuyên bố họ sẽ trở thành bình ắc quy (battery) cung cấp điện cho vùng Đông Nam Á. Bất chấp phản đối từ các nhà khoa học và môi trường cũng như VN. Thái Lan tuy chưa xây thủy điện nhưng họ có kế hoạch chi ra 15 tỉ đô la cho hệ thống bơm và giữ lại nước SCL để cung cấp cho nông nghiệp phía Đông quốc gia này. Lào là quốc gia đồi núi cao nguyên, dân số ít ỏi nông nghiệp chỉ khoảng 15% và với lý do chậm phát triển nên việc sản xuất điện năng đang trở thành mối lợi lớn mà họ quyết tâm theo đuổi. Dù thế giới phản đối nhưng Lào được TQ chống lưng nên họ tiếp tục xây thêm các đập thủy điện, điển hình đập khổng lồ Xayaburi đang đi vào hoạt động. Campuchia và VN là 2 quốc gia chịu thiệt hại nhiều nhất về thủy sản và nông nghiệp. Vựa lúa miền Tây cũng như nguồn phù sa cho ĐBSCL VN đang có nguy cơ biến mất.
Chính phủ Campuchia dưới sự lãnh đạo của Hu Sen đã ‘bán linh hồn’ cho Tầu Cộng, họ nhắm mắt trước những cảnh báo từ các chuyên gia kinh tế và môi trường. Riêng VN, các chuyên gia miền Nam báo động và tường trình lên Hà Nội về nguy cơ biến dạng một miền Tây trù phú phì nhiêu. Nhưng vô ích, vì Hà Nội cũng coi Bắc Kinh là ‘cha nội’ của mình. Ngay cả tập đoàn tư bản đỏ Vietpetrol có phần đầu tư vào dự án xây đập thủy điện cho Lào thì ta còn ngăn cản ai. Thật là phũ phàng cho ĐBSCL dù 92 đại biểu quốc hội của miền Tây có lên tiếng cũng chẳng làm cho Hà Nội có phản ứng thích đáng.
Theo dự đoán của các nhà môi trường sinh thái, nếu hàng trăm con đập thủy điện đi vào hoạt động và đến 2050 thì hầu hết các tỉnh miền tây Nam Bộ từ Vĩnh long trở xuống có nguy cơ chìm trong nước biển và số phận của 15 triệu dân miền Tây VN sẽ ra sao! Thêm một nỗi oan khiên cho dân tộc Việt nam, nhất là miền Nam thân yêu của chúng ta.
Adelaide Tuần Báo